Όταν τα νοσοκομεία βομβαρδίζονται απειλείται το τελευταίο οχυρό της ανθρωπιστικής δράσης

Στις 10 Ιανουαρίου 2016 ένα βλήμα έπληξε το υποστηριζόμενο από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα νοσοκομείο Σιάρα στην περιοχή Ράζεχ, στη βόρεια Υεμένη. Αεροπλάνα πετούσαν στην περιοχή, όπου δραστηριοποιούνταν η συμμαχία υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας. Έξι άνθρωποι σκοτώθηκαν και οκτώ τραυματίστηκαν. Στις 15 Φεβρουαρίου το νοσοκομείο Μααράτ Αλ Νούμαν στην Ιντλίμπ, στη βόρεια Συρία, δέχτηκε διπλή αεροπορική επίθεση. Είκοσι πέντε άνθρωποι σκοτώθηκαν. Η καταστροφή του νοσοκομείου άφησε 40.000 ανθρώπους χωρίς πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες και μάλιστα σε μια εμπόλεμη ζώνη. Αυτά τα δραματικά γεγονότα στην Υεμένη και τη Συρία δίνουν τον τόνο μιας χρονιάς που σημαδεύτηκε από επιθέσεις σε ιατρικές εγκαταστάσεις.

Το 2016, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα καταγγείλαμε τουλάχιστον 74 επιθέσεις (71 στη Συρία και τρεις στην Υεμένη) σε 34 ιατρικές εγκαταστάσεις που λειτουργούσαμε ή υποστηρίζαμε. Στη Συρία, οι 58 από τις 71 επιθέσεις πραγματοποιήθηκαν στο Χαλέπι. Από αυτές, οι 45 έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια των στρατιωτικών επιχειρήσεων στο ανατολικό Χαλέπι μεταξύ Ιουλίου και Δεκεμβρίου του 2016.

Δεκάδες άνθρωποι, μέλη του ιατρικού προσωπικού, ασθενείς και συνοδοί τους σκοτώθηκαν σε αυτούς τους βομβαρδισμούς. Σε πολλές περιοχές, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δεν καταφέραμε να διατηρήσουμε διεθνές προσωπικό και το τοπικό προσωπικό αναγκάστηκε να ζήσει τις επιθέσεις και τις τραγικές τους συνέπειες με περιορισμένη εξωτερική υποστήριξη.

Οι άνθρωποι φοβούνται να πάνε στο νοσοκομείο

Οι επιθέσεις σε νοσοκομεία δεν είναι κάτι καινούργιο. Οι εργαζόμενοι στις ιατρικές δομές έχουν εξοικειωθεί με βίαιες ενέργειες. Ωστόσο, αυτά τα περιστατικά συμβαίνουν τελευταία ολοένα και πιο συχνά και ο απολογισμός γίνεται όλο και πιο τρομακτικός. Στη Συρία, η δυναμική του τρόμου δεν εξαιρεί ιατρικές εγκαταστάσεις, δημόσιους χώρους ή αυτοκινητοπομπές που μεταφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια.

Οι  πληθυσμοί περιοχών που θεωρούνται εχθρικές βρίσκονται αποκομμένοι από οποιαδήποτε βοήθεια. Στη βόρεια Υεμένη, ιατρικές εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων μερικών που υποστηρίζονται από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, έχουν καταστραφεί ολοσχερώς από ισοπεδωτικούς βομβαρδισμούς. Είτε οι ιατρικές εγκαταστάσεις στοχοποιούνται στο πλαίσιο αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων, είτε ως μέρος μιας στρατηγικής που στοχεύει στο να γίνει η ζωή αβίωτη για τους αμάχους σε περιοχές που θεωρούνται εχθρικές, οι συνέπειες είναι ίδιες: οι ασθενείς και οι άνθρωποι που τους φροντίζουν σκοτώνονται ή τραυματίζονται, οι τοπικοί ιατρικοί φορείς παροπλίζονται, η επείγουσα φροντίδα υγείας διακόπτεται την ώρα που είναι περισσότερο αναγκαία.

Ίσως η χειρότερη συνέπεια είναι το ότι εξαιτίας της βίας οι άνθρωποι φοβούνται τα νοσοκομεία. Στα μέσα του 2016, οι κάτοικοι της πόλης Τζάσιμ στη νότια Συρία διαμαρτυρήθηκαν ενάντια στην επαναλειτουργία ενός νοσοκομείου από φόβο ότι θα αυξηθούν οι επιθέσεις. Στην Υεμένη, αρκετοί είναι αυτοί που έχουν αναφέρει ότι αισθάνονται πιο ασφαλείς στα σπίτια τους παρά στα νοσοκομεία. Ο βομβαρδισμός των νοσοκομείων καταστρέφει το τελευταίο οχυρό ανθρωπισμού σε περίοδο πολέμου.

Οι επιθέσεις παρουσιάζονται ως «λάθη»

Οι διαβεβαιώσεις που δίνονται από τους ιθύνοντες – κάποιοι εκ των οποίων έχουν άμεση ανάμειξη σε βομβαρδισμούς νοσοκομείων – είναι ρηχές, αν όχι υποκριτικές. Στις 3 Μαΐου 2016 τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ενέκριναν ομόφωνα ένα ψήφισμα (το ψήφισμα 2286) που εγγυόταν το καθεστώς ασφαλείας των ιατρικών υπηρεσιών και των αμάχων σε συνθήκες σύρραξης. Παρ' όλα αυτά, οι επιθέσεις συνεχίστηκαν με την ανοχή τους και ορισμένες φορές με την άμεση ανάμειξή τους. Τα δύο τελευταία χρόνια, τέσσερα από τα πέντε μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας έχουν, σε διαφορετικό βαθμό, επιτρέψει ή έχουν εμπλακεί σε επιθέσεις σε ιατρικές εγκαταστάσεις.

Η κυβέρνηση της Συρίας και οι Ρώσοι σύμμαχοί της, η κυβέρνηση των ΗΠΑ και οι Αφγανοί σύμμαχοί της, καθώς και η διεθνής συμμαχία με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία στην Υεμένη, με την υποστήριξη των ΗΠΑ, της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας, έχουν στο ενεργητικό τους μια σειρά ενεργειών που τους συνδέουν με βομβαρδισμούς ιατρικών εγκαταστάσεων. Αυτές οι εκτεταμένες επιθέσεις σε κοινότητες και οι στοχευμένες επιθέσεις σε ιατρικές εγκαταστάσεις παρουσιάζονται από τους υπαίτιους ως «λάθη». Άλλες φορές τις αρνούνται ή επιχειρούν να τις δικαιολογήσουν με κάποιον τρόπο, άλλες φορές σωπαίνουν. Οι ρίζες του φαινομένου είναι βαθιές. Τα μέσα με τα οποία διεξάγεται σήμερα ο πόλεμος έχουν εξελιχθεί, ενώ ο ορισμός του τι είναι πόλεμος, τι είναι αυτοάμυνα, οι διαφορές μεταξύ μαχητών και επιδέχονται αμφισβήτησης.

Παρότι μπορεί να αισθανόμαστε λίγο περισσότερο αδύναμοι κάθε φορά που ακούμε για τον βομβαρδισμό ενός ακόμα νοσοκομείου, είναι ανάγκη να συνεχίζουμε να ψάχνουμε τρόπους να εμποδίσουμε τις επιθέσεις σε ιατρικές εγκαταστάσεις. Πρέπει να αναλάβουμε δράση ώστε οι υπεύθυνοι να έχουν το υψηλότερο δυνατό πολιτικό κόστος για αυτές. Όσο τα στρατιωτικά και τα πολιτικά οφέλη ισοσκελίζουν το πολιτικό κόστος και δεν υπάρχουν πραγματικές συνέπειες για τους βομβαρδισμούς νοσοκομείων και τους θανάτους που επιφέρουν, πώς μπορούμε να περιμένουμε να σταματήσουν αυτές οι επιθέσεις;

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα θα συνεχίσουμε να μιλάμε δημόσια για αυτά που βλέπουν οι ομάδες μας στο πεδίο δράσης. Θα σταθούμε αλληλέγγυοι με τους επαγγελματίες της υγείας και τους πολίτες που περιθάλπουν και θα συνεχίσουμε να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να παρέχουμε ανθρωπιστική βοήθεια στους ανθρώπους που βρίσκονται εγκλωβισμένοι στον κλοιό του πολέμου.

Διαβάστε τη Διεθνή Αναφορά Δράσης για το 2016.