«Μόνο έτσι μπορούμε να εμβολιάσουμε 136.000 ανθρώπους κατά της μηνιγγίτιδας μέσα σε μία εβδομάδα»

Για άλλη μία χρονιά, η Νιγηρία και ο Νίγηρας αντιμετωπίζουν σοβαρές επιδημίες μηνιγγίτιδας C. Και οι δύο χώρες ανήκουν στη «ζώνη μηνιγγίτιδας», μια περιοχή που εκτείνεται κατά μήκος της Αφρικής από τη Σενεγάλη έως την Αιθιοπία η οποία πλήττεται ιδιαίτερα από τη νόσο κατά την εποχή της ξηρασίας. Από τις 13 Δεκεμβρίου 2016 έως τις 14 Μαΐου 2017, αναφέρθηκαν συνολικά 13.943 πιθανά κρούσματα και 1.112 θάνατοι από μηνιγγίτιδα σε 24 πολιτείες της Νιγηρίας, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Στον Νίγηρα, από την 1η Ιανουαρίου έως τις 7 Μαΐου, καταγράφηκαν 179 θάνατοι από μηνιγγίτιδα και συνολικά 3.037 κρούσματα, κυρίως στο δυτικό τμήμα της χώρας, σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα υλοποιούν μαζικούς εμβολιασμούς για την πρόληψη από τη θανατηφόρο ασθένεια.

Η Ντανιέλα Μουνιόθ, συντονίστρια προμηθειών των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, μας μεταφέρει την πολύπλοκη διαδικασία για την υλοποίηση μαζικού εμβολιασμού χιλιάδων ανθρώπων και τις αμέτρητες παραμέτρους που θα πρέπει να λάβουν οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα  υπόψη τους, από την πιο σημαντική μέχρι και την πιο μικρή λεπτομέρεια.

Ντανιέλα Μουνιόθ, συντονίστρια προμηθειών των Γιατρών Χωρίς Σύνορα

«Όταν οργανώνεις τεράστιες εκστρατείες εμβολιασμού όπως είναι η παρέμβαση κατά της μηνιγγίτιδας που πραγματοποιούν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα στην πολιτεία Yobe της βόρειας Νιγηρίας, πρέπει να ελέγχεται και η παραμικρή λεπτομέρεια. Για τον επιτυχή εμβολιασμό 136.000 ανθρώπων σε μία εβδομάδα, σε απομακρυσμένες περιοχές και με θερμοκρασίες που ξεπερνούν τους 40 βαθμούς, πρέπει κανείς να προνοήσει ακόμη και για τα στυλό που θα χρειαστεί. Το πιο ευαίσθητο και βασικό κομμάτι είναι η διατήρηση της ψυχρής αλυσίδας, δηλαδή η διατήρηση των εμβολίων σε σταθερή θερμοκρασία μεταξύ 2 και 8 βαθμών, διαφορετικά μειώνεται η ισχύς του εμβολιασμού.

Από τη στιγμή που τα εμβόλια φεύγουν από την Ευρώπη μέχρι να χρησιμοποιηθούν μεσολαβεί ένα μεγάλο ταξίδι, στο οποίο συμμετέχουν δεκάδες άνθρωποι, και πρέπει να διασφαλίσουμε ότι το υλικό επιβλέπεται διαρκώς. Όταν τα εμβόλια φτάσουν αεροπορικώς στην Abuja, την πρωτεύουσα της Νιγηρίας, το προσωπικό των Γιατρών Χωρίς Σύνορα οργανώνει ειδική υποδοχή στο τελωνείο, ώστε να μην κρατηθούν εκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Από εκεί, μεταφέρονται με φορτηγά ψυγεία σε έναν ψυκτικό θάλαμο στο Υπουργείο Υγείας, όπου οργανώνεται η διανομή στις βάσεις στην πολιτεία Yobe.

Για τη διαδρομή αυτή χρησιμοποιούμε φορητά ψυγεία με τις ανάλογες παγοκύστες που χρειάζονται για ένα πολύωρο ταξίδι. Όταν τα εμβόλια φτάσουν στις βάσεις, αποθηκεύονται σε ηλεκτρικά ψυγεία που λειτουργούν ήδη για τουλάχιστον δύο ή τρεις μέρες και έχουν σταθερή θερμοκρασία. Από εκεί, οι ομάδες συντονίζουν την αποστολή στις περιοχές που πλήττονται από την επιδημία. Συχνά δεν υπάρχει ηλεκτρισμός ή γίνονται διακοπές ρεύματος στα μέρη όπου πραγματοποιούμε αυτές τις παρεμβάσεις. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχουν πάντα γεννήτριες, ηλεκτρική εγκατάσταση και αρκετός χώρος για όλον αυτόν τον εξοπλισμό. Χρειάζονται επίσης καύσιμα για να λειτουργούν οι συσκευές 24 ώρες το 24ωρο, κάτι που δεν είναι εύκολο σε μη αστικά περιβάλλοντα που έχουν πληγεί από ανθρωπιστικές κρίσεις.

Η επιλογή του κατάλληλου μεταφορικού μέσου επίσης δεν είναι εύκολη. Για παράδειγμα, οι αερομεταφορές στη βόρεια Νιγηρία είναι περιορισμένες, επειδή οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα μπορούν να χρησιμοποιήσουν μόνο τις πτήσεις των Ηνωμένων Εθνών ή του Ερυθρού Σταυρού που φτάνουν στο πιο κοντινό αεροδρόμιο, στο Maiduguri. Πρόκειται για μικρά αεροσκάφη που μπορούν να μεταφέρουν μόνο ελαφριά φορτία. Αυτό μας υποχρεώνει να μεταφέρουμε τα φορτία στις βάσεις στο Yobe από κεντρικούς δρόμους, οι οποίοι είναι ασφαλείς και σε καλή κατάσταση. Ωστόσο δεν ισχύει το ίδιο στα σημεία εμβολιασμού. Ορισμένα μέρη απέχουν πάνω από δύο ώρες από τις βάσεις μας και η μόνη μας επιλογή είναι το αυτοκίνητο. Δεν μπορούμε να διακινδυνεύσουμε να μετακινηθούμε με τα πόδια, εξαιτίας της πιθανής παρουσίας της Μπόκο Χαράμ στην περιοχή. Οι υπεύθυνοι των προμηθειών μας πρέπει να ελέγχουν τις μετακινήσεις των οχημάτων διαρκώς, καθώς και τις τηλεπικοινωνίες με ασύρματους, κινητά και δορυφορικά τηλέφωνα.

Πέρα από όλες τις πτυχές της διαχείρισης των προμηθειών, όπως η διαχείριση της ψυχρής αλυσίδας και η αναζήτηση για οχήματα, υλικά, σπίτια, στρώματα, ακόμη και κουνουπιέρες, οι προσπάθειες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα θα ήταν μάταιες αν δεν υπήρχε αυτό που ονομάζουμε μικροπλάνο: μια λεπτομερής χαρτογράφηση όλων των περιοχών στις οποίες εμβολιάζουμε. Πρέπει να ξέρουμε, με ακρίβεια χιλιομέτρου, πόσο απέχουν οι προορισμοί από τις βάσεις, τις συνθήκες στη διαδρομή, τι θα συμβεί αν βρέχει ή αν έχει λιακάδα, τον αριθμό των ανθρώπων που ζουν σε κάθε μέρος και τον τύπο του πληθυσμού. Αυτό είναι πολύ βασικό, για παράδειγμα στη Νιγηρία, όπου υπάρχουν πολλές νομαδικές φυλές κτηνοτρόφων, επομένως πρέπει να ενημερωθούν εγκαίρως οι κοινότητες, ώστε την ημέρα του εμβολιασμού να είναι διαθέσιμος ο αντίστοιχος πληθυσμός. Στην περίπτωση της μηνιγγίτιδας, η ευαισθητοποίηση του πληθυσμού είναι πολύ καλή, επειδή σε γενικές γραμμές φοβούνται τη νόσο. Αυτό όμως δεν ισχύει πάντα. Ορισμένα εμβόλια που απαιτούν μια επώδυνη ένεση μπορούν να αποθαρρύνουν τους ανθρώπους, και είναι δύσκολο να πειστούν να έρθουν για τις επόμενες δόσεις.

Όσο κι αν ελέγχονται όλες οι τεχνικές λεπτομέρειες και παρ' όλη την εκπαίδευση των ομάδων εμβολιασμού, πάντα μπορούν να προκύψουν απρόβλεπτα συμβάντα, όπως το να κλείσει ένας δρόμος για ώρες ή να αναγκαστούμε να αναβάλουμε τη συγκέντρωση των ανθρώπων για τον εμβολιασμό λόγω μιας προειδοποίησης για επίθεση. Έχει συμβεί επίσης μια ομάδα να πάρει τα ψυγεία χωρίς τα εμβόλια μέσα, από τη βιασύνη, και να το συνειδητοποιήσει αφού φτάσει στον προορισμό. Αυτά είναι λάθη που μπορούν να συμβούν σε μια τεράστια επιχείρηση με περισσότερα από 50 οχήματα και ομάδες, μια παρέμβαση στην οποία πρέπει να ελέγχεις ακόμη και το τελευταίο στυλό».

Σημείωση

Για την αντιμετώπιση της μεγαλύτερης επιδημίας μηνιγγίτιδας στη Νιγηρία τα τελευταία εννιά χρόνια, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα συνεργάστηκαν με δύο δομές του τοπικού Υπουργείου Υγείας –μία στην πολιτεία Sokoto και μία στο Anka της πολιτείας Zamfara– περιθάλποντας περισσότερους από 2.400 ασθενείς. Ακόμη, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα βοήθησαν το Υπουργείο Υγείας στον εμβολιασμό 140.600 ανθρώπων στις τρεις περισσότερο πληγείσες περιοχές της πολιτείας Sokoto. Μια άλλη εκστρατεία εμβολιασμού με την υποστήριξη των Γιατρών Χωρίς Σύνορα πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα για την ανοσοποίηση 136.000 ανθρώπων στις τέσσερις περισσότερο πληγείσες περιοχές της πολιτείας Yobe.

Στον Νίγηρα, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές, πραγματοποίησαν εκστρατείες εμβολιασμού για 463.800 ανθρώπους –από 2 έως 20 ετών– σε 28 περιοχές που είχαν φτάσει σε κατάσταση συναγερμού ή επιδημίας στις επαρχίες Niamey, Tillabery, Dosso, Tahoua και Maradi. Στις περιοχές αυτές, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρείχαν βοήθεια σε 3 νοσοκομεία και 24 κέντρα υγείας με υλικό όπως φάρμακα και τεστ ταχείας διάγνωσης, ενώ ενίσχυσαν το ιατρικό προσωπικό για την ταχεία διάγνωση κρουσμάτων και τη βέλτιστη διαχείριση των κρουσμάτων. Παράλληλα, η οργάνωση συνεχίζει να παρακολουθεί τις περιοχές κινδύνου και παρέχει υποστήριξη για τη διαχείριση των κρουσμάτων.