Η Μαρκέλλα, η Ματζίντα Αλί και ο Ίντρις μας ανοίγουν την καρδιά τους από τη Σάμο

Μαρκέλλα Βαλσάμη, Κοινωνική Λειτουργός των Γιατρών Χωρίς Σύνορα

«Κατάγομαι από το Βόλο. Η γιαγιά μου ήταν πρόσφυγας. Ήρθε στην Ελλάδα από τη Σμύρνη το 1922, όταν ήταν τριών ετών. Ακούω ιστορίες για πρόσφυγες όλη μου τη ζωή. Όταν πήγα να σπουδάσω κοινωνική λειτουργός, το έκανα γιατί ήθελα να παλέψω για την αλλαγή, για τα ανθρώπινα δικαιώματα, να γίνω φύλακας άγγελος για τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη.

Το 2015 όταν είχαμε μεγάλες αφίξεις προσφύγων ξεκίνησα να δουλεύω στη Λέσβο με ομάδες που έβγαζαν τον κόσμο από τη θάλασσα. Ήταν πολύ έντονο. Νόμιζαν οι άνθρωποι ότι έφταναν στην Αθήνα. Αυτό τους είχαν πει οι διακινητές. Θυμάμαι ένα αγοράκι να με ρωτάει αν ήταν στην Αθήνα. «Όχι», του είπα. «Είσαι στη Λέσβο, αλλά είσαι ασφαλής».

Εδώ στη Σάμο κάνω την αρχική αξιολόγηση ως προς την κατάσταση υγείας των ανθρώπων που φτάνουν στο κέντρο υποδοχής προσφύγων του νησιού, σύμφωνα με τα κριτήρια των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Προσπαθώ να εξοικειώσω τον κόσμο με τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας που προσφέρουμε και εξηγώ πώς θα μπορούσαμε να τους βοηθήσουμε. Επίσης, προσπαθώ να εντοπίσω τις πλέον ευάλωτες περιπτώσεις προσφύγων για να τους παρέχουμε πιο εξειδικευμένες υπηρεσίας και προστασία.

Βλέπω ανθρώπους που αντιμετωπίζουν θέματα ψυχικής υγείας, ως αποτέλεσμα του πολέμου. Η κατάθλιψη και η αϋπνία είναι πολύ κοινές, όπως είναι και το άγχος για το μέλλον. Θυμάμαι έναν δεκαοχτάχρονο Κούρδο από το Ιράκ. Είχε βασανιστεί συστηματικά από το ISIS στη Μοσούλη. Το πόδι του ήταν τραυματισμένο και υπέφερε από σοβαρούς πονοκεφάλους και σύνδρομο μετατραυματικού άγχους.

Αφού μου είπε την ιστορία του, δεν ήθελε να τη θυμάται ξανά και ξανά λέγοντάς την σε άλλους. Έτσι ερχόταν πάντα σε μένα. Για οχτώ μήνες δεν μπορούσε να προχωρήσει με τη διαδικασία για το αίτημα ασύλου που είχε υποβάλει. Έπρεπε να ζητήσουμε τη μεταφορά του στην Αθήνα, για να μπορέσει να ενταχθεί στο πρόγραμμά μας για την αποκατάσταση θυμάτων βασανιστηρίων. Επικοινωνώ ακόμα μαζί του. Μένει σε ένα διαμέρισμα στην Αθήνα τώρα, και παίζει ποδόσφαιρο. Μου είπε μάλιστα ότι μια ελληνική ομάδα θέλει να τον πάρει!»

Ματζίντα Αλί, Εθελόντρια Δασκάλα

«Είμαι Παλαιστίνια και κατάγομαι από τη Δαμασκό στη Συρία. Ήρθα στη Σάμο πέρυσι. Τώρα απασχολούμαι σαν εθελόντρια δασκάλα για παιδιά που μένουν στον ξενώνα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο νησί.

Η παλαιστινιακή κοινότητα απολάμβανε δικαιώματα στη Συρία, όπως οι Σύροι. Είχαμε πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη, εκπαίδευση, μπορούσαμε να δουλεύουμε και να αγοράσουμε το σπίτι μας. Εγώ, σπούδασα οικονομικά στο Πανεπιστήμιο της Δαμασκού.

Έφυγα από τη Συρία γιατί με θεωρούσαν ταραχοποιό στοιχείο. Ασχολούμουν ως πολίτης ενεργά με τη δημοσιογραφία. Έφερνα νέα από τις περιοχές σε πολιορκία, όπως το Yarmouk και η Ghouta. Υπήρχε χάος σε εκείνες τις περιοχές με όλες τις ένοπλες ομάδες σε δράση. Συνήθως πήγαινα κρυφά με την κάλυψη φίλων, για να έχω πρόσβαση και να μπορώ να τραβάω πλάνα για την τηλεόραση. Επίσης, προσπαθούσαμε να φέρουμε κρυφά γάλα για εγκύους και φάρμακα για καρδιοπαθείς. Τελικά, το καθεστώς με συνέλαβε και μπήκα φυλακή. Είναι μια φριχτή ιστορία για την οποία δε θέλω να μιλήσω. Βγήκα ένα χρόνο πριν και έφυγα αμέσως από τη Συρία. Αναγκάστηκα να αφήσω πίσω την οικογένειά μου.

Ως γυναίκα μόνη το ταξίδι έχει πολλούς κινδύνους. Έμενα μαζί με τις οικογένειες για να νιώθω πιο ασφαλής. Πλήρωσα συνολικά 3.500 δολάρια για να φτάσω στη Σμύρνη μέσω του Qamishli στη Βόρεια Συρία. Απέφυγα την Κωνσταντινούπολη γιατί είδα πολλούς άντρες του Συριακού στρατού στο δρόμο. Προσπάθησαν να μου σπάσουν την κάμερα και το τηλέφωνό μου. Η κάμερά μου είναι σαν την καρδιά μου, την έχω πάντα μαζί μου για να καταγράφω.

Ήρθα πέρυσι την άνοιξη μετά από 12 ώρες στη θάλασσα από την Τουρκία. Δεν ξέρω κολύμπι και το σώμα μου ήταν τραυματισμένο από τη φυλακή στη Δαμασκό. Όταν έφτασα στο κέντρο υποδοχής στη Σάμο, οι συνθήκες ήταν πολύ άσχημες. Έπρεπε να προφυλάσσω τον εαυτό μου από ανθρώπους που ήθελαν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση. Ευτυχώς με εντόπισε ένας εθελοντής και με πήρε σε έναν ξενώνα. Τώρα τα καταφέρνω. Μου δόθηκε άσυλο το Φεβρουάριο, και πλέον νοικιάζω δικό μου σπίτι. Ψάχνω πάλι για δουλειά. Βλέπω όμως και πολλούς Έλληνες που έχουν χάσει τα πάντα, να χρειάζονται κι εκείνοι βοήθεια.»

Ίντρις

«Είμαι Κούρδος, 22 ετών, και κατάγομαι από τη Hassakah στη Συρία. Βρίσκομαι εδώ στη Σάμο από τον περασμένο Νοέμβρη, με τη γυναίκα μου και το μωρό μας που είναι ενάμιση έτους. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα μας μετέφεραν εκτός του κέντρου υποδοχής του νησιού, σε έναν ξενώνα για οικογένειες.

Πριν τον πόλεμο, η ζωή ήταν καλή στη Συρία. Έπρεπε να σταματήσω το σχολείο και  να εργαστώ για να βοηθήσω την οικογένειά μου, αλλά μέχρι 7 μήνες πριν, δεν ήθελα να φύγω. Η κατάσταση δυστυχώς έγινε εξαιρετικά δύσκολη και πολύπλοκη. Δεν μπορούσα να περπατήσω έξω από το φόβο, πρώτα εξαιτίας του στρατού, μετά εξαιτίας των ανταρτών. Τραυματίστηκα σε μία επίθεση του ISIS με βόμβα, ενώ άλλες ομάδες ήθελαν να ενταχθώ και να πολεμήσω μαζί τους. Ο ένας αδερφός μου κατάφερε να φτάσει στη Γερμανία. Μου είπε ότι εκεί που μένει υπάρχει συριακή κοινότητα, και ότι η κατάσταση είναι ασφαλής. Έπρεπε να φύγω κι εγώ λοιπόν.

Προσπαθήσαμε δύο φορές να διασχίσουμε τα σύνορα προς την Τουρκία. Ήταν πολύ επικίνδυνο, μας πυροβολούσαν οι συνοριοφύλακες. Φανταστείτε, ότι είχα μαζί μου τη γυναίκα μου και το νεογέννητο μωρό μας. Καταφέραμε τελικά να φτάσουμε στη Σμύρνη, όπου μείναμε σε φίλους, και δοκιμάσαμε κάμποσες φορές να διασχίσουμε τη θάλασσα. Τα καταφέραμε κάποια στιγμή, έχοντας πληρώσει βέβαια σχεδόν 4.500 δολάρια από τη Hassakah ως τη Σάμο. Τώρα περιμένω τη δευτεροβάθμια απόφαση για την ένσταση που έχω υποβάλει, καθώς το αίτημα μου για άσυλο απορρίφθηκε την πρώτη φορά. Δεν υπάρχει για μένα η επιλογή να επιστρέψω στην Τουρκία. Πρέπει να προχωρήσω μπροστά.»

Σημείωση

Στη Σάμο, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρέχουμε υπηρεσίες φροντίδας ψυχικής υγείας και κατά το πρώτο τρίμηνο του 2017 η ομάδα μας στο νησί πραγματοποίησε συνολικά 152 συνεδρίες (σημ. 88  ασθενείς παρέμεναν υπό παρακολούθηση στα τέλη Μαρτίου). Ακόμη, σε συνεργασία με το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες παρέχουμε πρόσβαση σε νομικές υπηρεσίες (νομική πληροφόρηση και υποστήριξη για τη διαδικασία απόδοσης ασύλου) και υποστηρίζουμε το έργο εθελοντικών ομάδων με τη δωρεάν διάθεση ειδών πρώτης ανάγκης. Παράλληλα, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα λειτουργούμε δομή προσωρινής φιλοξενίας ευάλωτων ανθρώπων (κυρίως οικογενειών με μικρά παιδιά) στο Βαθύ, όπου σήμερα φιλοξενούνται 80 άτομα περίπου. Τέλος, υποστηρίζουμε τους ασθενείς που έχουν ανάγκη δευτεροβάθμιας φροντίδας υγείας με το κλείσιμο ραντεβού στο τοπικό νοσοκομείο.