Χρήστος Χρήστου: Εν έτει 2016, ποιος εξακολουθεί να θεωρείται άνθρωπος;

Επέλεξαν το δεύτερο. Η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας, που υπογράφηκε τον Μάρτιο, αποζημιώνει την Τουρκία οικονομικά και πολιτικά για να κρατά τους ανθρώπους μακριά από τις ακτές της Ευρώπης και να δέχεται απελαθέντες από άθλιους χώρους κράτησης στην Ελλάδα. Για τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, αυτή η βρώμικη συμφωνία αποτελεί μια πρωτοφανή αποποίηση των ηθικών και νομικών ευθυνών της Ευρώπης να παρέχει άσυλο σε όσους βρίσκονται σε δεινή θέση.

Παρόλο που η ιδέα να ανατεθεί σε τρίτους η διαχείριση της μετανάστευσης δεν είναι καινούργια δυστυχώς, αυτή είναι η πιο οργανωμένη και συλλογική απόπειρα έως τώρα να εφαρμοστεί η απάνθρωπη λογική του να απωθούνται οι άνθρωποι αντί να γίνονται δεκτοί. Η Ευρώπη στέλνει ένα ανησυχητικό μήνυμα στον υπόλοιπο κόσμο: οι χώρες μπορούν να εξαγοράσουν την υποχρέωσή τους για παροχή ασύλου. Εάν αυτό αναπαραχθεί από πολλά κράτη σε όλο τον κόσμο, η έννοια του πρόσφυγα θα πάψει να υφίσταται. Οι άνθρωποι θα εγκλωβίζονται σε εμπόλεμες ζώνες χωρίς να μπορούν να φύγουν για να σωθούν, χωρίς άλλη επιλογή παρά να μείνουν εκεί και να πεθάνουν. Ο πρόσφατος βομβαρδισμός ενός καταυλισμού που φιλοξενούσε εκτοπισμένους ανθρώπους κοντά στο Idlib, με τουλάχιστον 28 νεκρούς, δείχνει ότι η ιδέα των «ασφαλών ζωνών» στη Συρία δεν είναι βιώσιμη.

Με αυτή τη συμφωνία, οι ηγέτες της ΕΕ έκαναν μια επιλογή που θα πρέπει να δημιουργήσει σοβαρά ερωτήματα στους πολίτες της πλούσιας Ευρώπης. Εν έτει 2016, ποιος εξακολουθεί να θεωρείται άνθρωπος; Ποιες ζωές έχουν αξία; Τι έγινε η συμπόνια; Και πού έχει πάει η αλληλεγγύη, όταν βλέπουμε την αγωνία και την απόγνωση των ανθρώπων με διαλυμένες ζωές;

Πολύ σημαντικά ερωτήματα προκύπτουν και για οργανώσεις όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, που παρέχουμε βοήθεια σε πρόσφυγες και μετανάστες στην Ευρώπη για περισσότερα από 15 χρόνια. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν αρκέστηκαν στα μέτρα αποτροπής, όπως τα αγκαθωτά συρματοπλέγματα, οι αστυνομικοί σκύλοι και η κατασκευή όλο και πιο ψηλών τειχών, αλλά κατέφυγαν στη χρήση της ανθρωπιστικής και αναπτυξιακής βοήθειας ως εργαλείου για τον έλεγχο των συνόρων. Η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας καταπατά την ανθρωπιστική αρχή της παροχής βοήθειας με βάση μόνο τις ανάγκες των ανθρώπων, χωρίς πολιτικές δεσμεύσεις και θέτει ως προϋπόθεση για τη βοήθεια τη μεταφορά των ανθρώπων που υποφέρουν μακριά. Η ανθρωπιστική βοήθεια πρέπει να διαχωριστεί από την πολιτική συμφωνία και να παρέχεται σε όσους τη χρειάζονται, όχι με βάση τον αριθμό των ανθρώπων που φτάνουν στην ΕΕ από την Τουρκία.

Η Ευρώπη προσφέρει δισεκατομμύρια ευρώ για την εφαρμογή αυτής της συμφωνίας, θέτοντας ένα δίλημμα στην ανθρωπιστική κοινότητα. Θα πρέπει οι οργανώσεις βοήθειας να παρέχουν τη βοήθεια που τόσο έχουν ανάγκη οι άνθρωποι υπηρετώντας μια μη ανθρωπιστική πολιτική που έχει ως απώτερο στόχο να κρατήσει τους πρόσφυγες μακριά από το ευρωπαϊκό έδαφος;

Αναμφισβήτητα υπάρχουν ανάγκες στην Τουρκία, μια χώρα που έχει αναλάβει να προσφέρει προστασία σε σχεδόν 3 εκατομμύρια πρόσφυγες που βρίσκονται στο έδαφός της, όμως η βοήθεια δεν μπορεί να μετατραπεί σε μέσο πολιτικής διαπραγμάτευσης. Οι πρόσφυγες δεν είναι εμπόρευμα που πωλείται και αγοράζεται, και η Ευρώπη δεν μπορεί να κάνει πίσω από την ευθύνη της να παρέχει άσυλο. Αντί να σπρώχνει τους ανθρώπους πίσω στον κίνδυνο, η Ευρώπη θα πρέπει να χρησιμοποιήσει τους σημαντικούς πόρους της για να υποδεχτεί και να προστατεύσει όσους χρειάζονται βοήθεια, και όχι να πληρώνει την Τουρκία για να τους κρατά μακριά. Όλα ανεξαιρέτως τα κράτη- μέλη θα πρέπει να ανταποκριθούν επειγόντως στις δεσμεύσεις τους και να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Το ποσοστό των προσφύγων που έφτασαν στην Ευρώπη τον περασμένο χρόνο δεν ξεπερνά το 0,2 % του πληθυσμού της. Αν οι ευθύνες επιμερίζονταν σε όλες τις χώρες, η πρόκληση αυτή δεν θα ήταν αξεπέραστη για μια δύναμη όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ωστόσο, σχεδόν ένα μήνα μετά την υπογραφή αυτής της απαράδεκτης συμφωνίας, η κατάσταση παραμένει χαοτική στην Ελλάδα όπου περισσότεροι από 50.000 άνθρωποι παραμένουν παγιδευμένοι κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες σε άτυπους ή οργανωμένους καταυλισμούς και hot spot. Χιλιάδες από αυτούς, ανάμεσά τους και πολλά παιδιά, κρατούνται σε νησιά για περισσότερες από 25 μέρες σε χώρους ακατάλληλους να στεγάσουν ένα τόσο μεγάλο αριθμό ανθρώπων για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα ενώ στην Ειδομένη, περίπου 10.000 άνθρωποι παραμένουν εκτεθειμένοι στη βία και τα κυκλώματα των διακινητών χωρίς καμία νομική υποστήριξη.  

Οι ομάδες μας καλούνται να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της μακρόχρονης παραμονής σε έναν αυτοσχέδιο καταυλισμό για την υγεία αυτών των ανθρώπων που ζουν κάτω από ακατάλληλες συνθήκες. Αυτές τις μέρες στην Ειδομένη οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα πραγματοποιούμε τη μεγαλύτερη εκστρατεία εμβολιασμού σε Ευρωπαϊκό έδαφος  για περισσότερα από 4.000 παιδιά. Παράλληλα, εξακολουθούμε να παρέχουμε ιατρική φροντίδα και είδη πρώτης ανάγκης σε πρόσφυγες και μετανάστες στην Ειδομένη αλλά και τα Ιωάννινα, τη Λέσβο, τη Σάμο και το Αγαθονήσι, την Αθήνα και τον Πειραιά. Μέσα σ’ ένα χρόνο έχουμε περιθάλψει περισσότερους από 55.000 πρόσφυγες και έχουμε προσφέρει ανθρωπιστική βοήθεια σε 88.000 ανθρώπους βασιζόμενοι αποκλειστικά σε πόρους των υποστηρικτών μας απ’ όλο τον κόσμο, χωρίς καμία κρατική και ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.

Βλέπουμε όμως τις ανάγκες των ανθρώπων αυτών να αυξάνονται και τα δικαιώματά τους να μην εξασφαλίζονται από την συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας. Για μας το ζήτημα είναι πάνω απ’ όλα ανθρωπιστικό. Δεν μπορούμε να παραμείνουμε σιωπηλοί όταν γινόμαστε μάρτυρες τέτοιων καταπατήσεων στην Ευρώπη αλλά και σε όλο τον κόσμο, όταν βλέπουμε το δικαίωμα στο άσυλο να απειλείται και τις ιατρικές και ανθρωπιστικές ανάγκες των προσφύγων να παραμελούνται.  Είναι υποχρέωσή μας να σταθούμε στο πλευρό των ανθρώπων που περιθάλπουμε. Το ίδιο ζητάμε και από τις διεθνείς οργανώσεις και την κοινωνία των πολιτών στην Ελλάδα. Καταδικάζουμε τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας και απαιτούμε από τους ηγέτες της Ευρώπης να μην παραιτηθούν από τις ηθικές και νομικές υποχρεώσεις τους.

Χρήστος Χρήστου,

Πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα