Ελλάδα: Η δράση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης

Οι άνθρωποι αυτοί, στη μεγάλη τους πλειοψηφία (91%), προέρχονται από εμπόλεμες χώρες και πιο συγκεκριμένα από τη Συρία, το Αφγανιστάν και το Ιράκ.

Δυστυχώς, παρά τις κακές καιρικές συνθήκες, οι αφίξεις μέσω θάλασσας από την Τουρκία συνεχίζονται και το 2016 καθώς όσοι καταφέρνουν να ξεφύγουν από τις συγκρούσεις και τη βία, συνεχίζουν να διακινδυνεύουν τη ζωή τους, συχνά και τις ζωές των παιδιών τους, για να βρουν ασφάλεια στην Ευρώπη.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (Médecins Sans Frontières/MSF) προσπαθώντας να ανταποκριθούν στις ανθρωπιστικές και ιατρικές ανάγκες των προσφύγων και των μεταναστών που φτάνουν στην Ελλάδα, δραστηριοποιούνται στη Λέσβο, τη Σάμο, τα Δωδεκάνησα, την Αθήνα και την Ειδομένη (στα σύνορα με την ΠΓΔΜ), διανέμοντας είδη πρώτης ανάγκης και παρέχοντας ιατρική περίθαλψη, προσωρινή στέγαση, υπηρεσίες παροχής νερού και υγιεινής.  

Επίσης, υπό τον συντονισμό της Ελληνικής Ακτοφυλακής, στα τέλη Νοεμβρίου του 2015, ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα σε συνεργασία με την Greenpeace, ξεκίνησε επιχειρήσεις διάσωσης στο Αιγαίο με βάση τη Λέσβο, ενώ μια δεύτερη ομάδα με τρεις φουσκωτές βάρκες τύπου RHIBs, επιχειρούσε μέχρι πρόσφατα με βάση τη Λέρο. Χάρη στις επιχειρήσεις αυτές, περισσότεροι από 7.000 άνθρωποι κατάφεραν να διασχίσουν με ασφάλεια το Αιγαίο.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα καλούν την ΕΕ να παρέχει εναλλακτική λύση στην επικίνδυνη πρόσβαση μέσω θάλασσας και ειδικότερα να δημιουργήσει ένα ασφαλές πέρασμα στα χερσαία σύνορα μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας.

Επιπλέον, η οργάνωση απευθύνει έκκληση στις ελληνικές Αρχές να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους και να δεσμευτούν να παρέχουν και να διαχειρίζονται χώρους υποδοχής προσφύγων και μεταναστών σε όλα τα ελληνικά νησιά.

Λέσβος

Στη Λέσβο, όπου τον περασμένο χρόνο σημειώθηκε ο μεγαλύτερος αριθμός αφίξεων, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δραστηριοποιούνται από τον Ιούνιο του 2015 παρέχοντας ιατρική περίθαλψη και ψυχολογική υποστήριξη ενώ παράλληλα φροντίζουν για την παροχή νερού και τη διανομή ειδών πρώτης ανάγκης. Συνολικά, το 2015 πραγματοποίησαν 16.123 ιατρικές συνεδρίες, 209 ατομικές συνεδρίες ψυχολογικής υποστήριξης και 457 ομαδικές συνεδρίες με τη συμμετοχή 2.998 ανθρώπων.

Ομάδες της οργάνωσης παρέχουν ιατρική περίθαλψη σε πρόσφυγες και μετανάστες στο λιμάνι της Μυτιλήνης και στους καταυλισμούς του Καρά Τεπέ και της Μόριας. Παράλληλα εξασφαλίζουν υπηρεσίες καθαρισμού στους δύο καταυλισμούς, συνεχίζουν τις εργασίες για τη βελτίωση της ύδρευσης και της αποχέτευσης, τοποθετώντας χημικές τουαλέτες και φροντίζοντας για την παροχή νερού. Επίσης, παρέχουν υπηρεσίες μεταφοράς με 10 λεωφορεία στους ανθρώπους που φτάνουν στις ακτές του νησιού, μεταφέροντας κατά μέσο όρο 400 ανθρώπους καθημερινά, ώστε να μην αναγκάζονται να περπατούν 70 χιλιόμετρα για να φτάσουν τα κέντρα καταγραφής στο νότιο τμήμα του νησιού. Επιπλέον, η οργάνωση διαθέτει δύο ασθενοφόρα καθώς και ένα μίνι βαν για τη μεταφορά ασθενών και ευάλωτων περιπτώσεων, ενώ έχει επίσης δημιουργήσει ένα σημείο προσωρινής διαμονής στο Μανταμάδο για να παρέχει φαγητό, νερό, τουαλέτες, ντους, ρούχα, κουβέρτες, πρώτες βοήθειες αλλά και πρόσβαση στο διαδίκτυο για να μπορούν οι άνθρωποι που φτάνουν στο νησί να ξαποστάσουν και να επικοινωνήσουν με τις οικογένειές τους μέχρι να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς τα σημεία καταγραφής.

    Ιατρική περίθαλψη στο λιμάνι της Μυτιλήνης ©Georgios Makkas/Panos Pictures

Τέλος, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εδώ και μήνες διαπραγματεύονται με τις Αρχές για τη δημιουργία θερμαινόμενου χώρου αναμονής κοντά στο λιμάνι, ώστε οι άνθρωποι που πρόκειται να ταξιδέψουν προς Πειραιά και κυρίως τα παιδιά και οι περισσότερο ευάλωτοι, να μην χρειάζεται να περιμένουν την επιβίβασή τους κάτω από τη βροχή και το κρύο.

Σάμος και Αγαθονήσι

Στη Σάμο, ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα παρέχει πρώτες βοήθειες στους πρόσφυγες που φτάνουν στις ακτές του νησιού και στη συνέχεια τους μεταφέρει με λεωφορείο στο Βαθύ, όπου διεξάγεται η διαδικασία  καταγραφής τους. Στο Βαθύ, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρέχουν ιατρική και ψυχολογική υποστήριξη κυρίως σε ανθρώπους από τη Συρία, το Ιράκ, την Ερυθραία, τη Σομαλία, την Υεμένη, το Νότιο Σουδάν και την Παλαιστίνη που διαμένουν προσωρινά στην περιοχή γύρω από το λιμάνι ενώ, με κινητή ιατρική μονάδα, φτάνουν σε άλλα σημεία της πόλης για να φροντίσουν τις ανάγκες των υπόλοιπων μεταναστών που περιμένουν αρκετές ημέρες ή ακόμη και εβδομάδες να ολοκληρωθεί η καταγραφή τους. Επίσης, ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα παρέχει είδη πρώτης ανάγκης και ένα ζεστό γεύμα στους, κατά μέσο όρο, 700 ανθρώπους που  περνούν καθημερινά από το κέντρο καταγραφής του νησιού. Επίσης, ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα παρέχει ιατρική περίθαλψη και είδη πρώτης ανάγκης και στους πρόσφυγες που φτάνουν στο γειτονικό Αγαθονήσι.

    Άφιξη προσφύγων στη Σάμο ©Aurelie Baumel/MSF

Δωδεκάνησα

Στα Δωδεκάνησα όπου δεν υπάρχει επίσημο σύστημα υποδοχής σε κανένα από τα νησιά, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ξεκίνησαν τη δράση τους ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2014 παρέχοντας ιατρική και ανθρωπιστική φροντίδα στους πρόσφυγες που έφταναν στην Κω. Σήμερα, η έλλειψη χώρων προσωρινής στέγασης, εγκαταστάσεων υγιεινής και ιατρικής περίθαλψης έχει γίνει ακόμα πιο εμφανής στο νησί από τη στιγμή που οι τοπικές αρχές αποφάσισαν το Σεπτέμβριο να κλείσουν τον καταυλισμό «Κάπταιν Ηλίας», ένα εγκαταλελειμμένο ξενοδοχείο που οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είχαν αποκαταστήσει για να στεγάσουν προσωρινά τους ανθρώπους που περίμεναν τα χαρτιά της καταγραφής τους. Συνεπώς, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες που φτάνουν στην Κω είναι αναγκασμένοι να κοιμούνται στο ύπαιθρο ακόμη και τις κρύες νύχτες του χειμώνα. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αναζητούν εδώ και μήνες λύσεις για την προσωρινή στέγαση των ανθρώπων αυτών αλλά οι Αρχές της Κω έχουν μέχρι στιγμής αρνηθεί κατηγορηματικά να παρέχουν οποιοδήποτε είδος υποδοχής στο νησί πέρα από την απλή καταγραφή των  αφίξεων. Ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, σε συνεργασία με άλλες οργανώσεις, παρέχει τη στοιχειώδη βοήθεια έχοντας εγκαταστήσει μια πρόχειρη δομή σε αρχαιολογικό πάρκο του νησιού.

Επίσης, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δραστηριοποιούνται στη Λέρο όπου παρέχουν προσωρινή στέγαση και υπηρεσίες υγιεινής, διανέμουν είδη πρώτης ανάγκης και προσφέρουν ιατρική φροντίδα και ψυχολογική υποστήριξη σε πρόσφυγες και μετανάστες που φτάνουν στο νησί είτε μεταφέρονται εκεί από το Φαρμακονήσι.

Από την έναρξη της παρέμβασης τους στα Δωδεκάνησα, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν πραγματοποιήσει συνολικά 14.270 ιατρικές συνεδρίες και έχουν προσφέρει ψυχολογική υποστήριξη σε περισσότερους από 6.000 ανθρώπους.

Αθήνα

Σε συνεργασία με άλλους φορείς, ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα ξεκίνησε πρόσφατα πρόγραμμα παροχής ιατρικής φροντίδας στους ανθρώπους που παραμένουν στο Ανοικτό Κέντρο Φιλοξενίας Προσφύγων στον Ελαιώνα, με μία ιατρική ομάδα η οποία αποτελείται τουλάχιστον από έναν γιατρό, έναν νοσηλευτή και δύο διερμηνείς (για αραβικά και φαρσί). Η ομάδα αυτή βρίσκεται στον χώρο του κέντρου καθημερινά και τα σαββατοκύριακα από τις 14:00 έως τις 20:00. Τον Δεκέμβριο, 708 άνθρωποι εξετάστηκαν από τους οποίους 31 χρειάστηκε να παραπεμφθούν σε περισσότερο εξειδικευμένες δομές υγείας.

Επίσης, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρακολουθούν την εξέλιξη των ανθρωπιστικών αναγκών των προσφύγων και των μεταναστών που παραμένουν ή διέρχονται από την Αθήνα και παρεμβαίνουν όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο.

Από τον Οκτώβριο του 2014, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα υλοποιούν πρόγραμμα παροχής εξειδικευμένης βοήθειας σε αιτούντες άσυλο και μετανάστες θύματα βασανιστηρίων ή απάνθρωπης μεταχείρισης, σε συνεργασία με δύο ελληνικές οργανώσεις: το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (παροχή νομικής και κοινωνικής υποστήριξης), και τον Συνειρμό/Βαβέλ (παροχή υπηρεσιών φροντίδας ψυχικής υγείας). Μέχρι στιγμής, έχουν βοηθηθεί 153 ασθενείς.

Ειδομένη

Στον καταυλισμό της Ειδομένης, κοντά στα σύνορα με την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα λειτουργούν μια κλινική και διανέμουν είδη πρώτης ανάγκης σε εκείνους που συνεχίζουν το ταξίδι τους στη Δυτική Ευρώπη. Ο καταυλισμός διαθέτει αυτή την στιγμή 6 θερμαινόμενες σκηνές, 24 ντους με ζεστό νερό, wifi, παροχή ζεστού φαγητού και τουαλέτες.

Στις 19 Νοεμβρίου 2015, επιβλήθηκαν περιορισμοί που επέτρεπαν μόνο στους Σύρους, τους Αφγανούς και τους Ιρακινούς να διασχίζουν τα σύνορα με την ΠΓΔΜ, αφήνοντας πολλούς άλλους εγκλωβισμένους στην Ελλάδα. επιπλέον, στις 9 Δεκεμβρίου, η Ελληνική Αστυνομία απαγόρευσε την πρόσβαση στον καταυλισμό της Ειδομένης σε όλους τους πρόσφυγες και τους μετανάστες.

Μαζί με άλλες οργανώσεις, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έκαναν έκκληση για να επιτραπεί η πρόσβαση των προσφύγων και των μεταναστών στον καταυλισμό. Παρόλα αυτά, από τις 9 Δεκεμβρίου αυτός ο καταυλισμός έχει κλείσει  και πολλοί πρόσφυγες και μετανάστες που ταξιδεύουν στα σύνορα με την ΠΓΔΜ δεν έχουν άλλη επιλογή από το να περιμένουν για ώρες, συχνά όλη τη νύχτα, σε ένα βενζινάδικο στο Πολύκαστρο σε απόσταση μικρότερη από 20 χιλιόμετρα από τον καταυλισμό. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εγκατέστησαν 4 σκηνές των 45 τ.μ. με σόμπες στο χώρο του βενζινάδικου ώστε οι άνθρωποι που περιμένουν να μπορούν να ζεσταθούν και να προστατευθούν από τη βροχή. Αυτές οι σκηνές όμως δεν είναι απαραίτητες δεδομένου ότι ένας καταυλισμός με όλες τις αναγκαίες υπηρεσίες παραμένει κλειστός λίγα μόλις χιλιόμετρα μακριά.

Με το 50% των προσφύγων και των μεταναστών στην Ελλάδα να χαρακτηρίζονται τώρα ως «παράνομοι» λόγω εκπρόθεσμων ή μη νόμιμων εγγράφων, γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να φτάσει η ανθρωπιστική βοήθεια σε όλους εκείνους που έχουν ανάγκη καθώς στρέφονται πλέον σε ανεπίσημες οδούς για να μπορέσουν να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ξεκίνησαν πρόσφατα να δραστηριοποιούνται σε περιοχές όπου διαμένουν άνθρωποι που έχουν απορριφθεί από την ΠΓΔΜ ή που δεν μπορούν να διασχίσουν τα σύνορα για να παρέχουν ιατρική βοήθεια καθώς και κουβέρτες, τρόφιμα και νερό.