08/08/2014

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ενημερώνουν για τον Έμπολα

Σε εξέλιξη η μάχη κατά της επιδημίας

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ενημερώνουν για τον Έμπολα:Σε εξέλιξη η μάχη κατά της επιδημίας

Τι είναι ο Έμπολα;
Ο ιός Έμπολα πήρε το όνομά του το 1976 από την κοιλάδα του ποταμού Έμπολα, στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η οποία βρίσκεται κοντά στην τοποθεσία της πρώτης εστίας.
Είναι μια συχνά θανατηφόρα ιογενής λοίμωξη, η οποία έχει εμφανιστεί σε σποραδικές εξάρσεις στην Αφρική. Η κλινική εικόνα της διάχυτης αιμορραγίας σε διάφορα όργανα και ο πυρετός είναι παρόμοια με αυτή που παρατηρείται στους αιμορραγικούς πυρετούς της Λάσσα, του Μάρμπουργκ και Κριμαίας – Κονγκό.

Πώς προκαλείται και πώς μεταδίδεται;
Η νόσος προκαλείται από ένα από τα πέντε είδη του ιού Έμπολα. Σε κάθε επιδημία, η πρώτη ανθρώπινη μόλυνση πιστεύεται ότι οφείλεται σε δείγμα από μολυσμένο ζώο. Οι ακόλουθες περιπτώσεις οφείλονται σε επαφή με αίμα, ιστούς ή σωματικά υγρά από έναν μολυσμένο άνθρωπο ή από νεκρούς που είχαν νοσήσει και από την επαναχρησιμοποίηση μολυσμένων βελονών και συριγγών. Η χρήση των συνήθων μέτρων προφύλαξης, με την επιπλέον χρήση καλυμμάτων για τα πόδια και τα υποδήματα, εμποδίζει την εξάπλωση της νόσου, σε περίπτωση ύπαρξης μεγάλων ποσοτήτων αίματος, εμεσμάτων ή διαρροϊκών κενώσεων. Η εξάπλωση του ιού Έμπολα μεταξύ των ανθρώπων μέσω αιωρούμενων σταγονιδίων δεν έχει αναφερθεί ποτέ, συνιστάται όμως η χρήση μάσκας σε περίπτωση που ο ασθενής εμφανίζει αναπνευστικά συμπτώματα. Ο ιός δεν μεταδίδεται κατά τη διάρκεια του σταδίου επώασης.

Ποια είναι τα συμπτώματα;
Η περίοδος επώασης διαρκεί 2-3 εβδομάδες και ακολουθείται από απότομη εμφάνιση υψηλού πυρετού, μυαλγίας, διάρροιας, κεφαλαλγίας, κόπωσης και κοιλιακού άλγους. Μπορεί επίσης να υπάρχει εξάνθημα, πονόλαιμος και επιπεφυκίτιδα. Εντός 7 ημερών επέρχεται σοκ (καταπληξία), κυρίως εξαιτίας της αιμορραγίας. Περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς καταλήγουν. Ο ασθενής καθίσταται μολυσματικός μόλις εκδηλωθεί ο πυρετός.

Υπάρχει θεραπεία για τον ιό;
Αυτή τη στιγμή, δεν υπάρχουν αποτελεσματικά εμβόλια ή φάρμακα εναντίον του ιού Έμπολα και η θεραπεία περιορίζεται σε υποστηρικτικά μέτρα για τη διατήρηση της αρτηριακής πίεσης, της οξυγόνωσης και του ισοζυγίου υγρών και ηλεκτρολυτών. Οι πιθανότητες επιβίωσης των ασθενών αυξάνονται εάν λάβουν την κατάλληλη φροντίδα.

Σε ποιές χώρες παρεμβαίνουν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αυτή την περίοδο για τον Έμπολα;
Από την πρώτη στιγμή που εκδηλώθηκαν νέα κρούσματα Έμπολα στη Γουινέα, στα τέλη Μαρτίου 2014, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έσπευσαν με εξειδικευμένες ομάδες στην περιοχή. Αυτή τη στιγμή, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εργάζονται για τη θεραπεία των ασθενών του ιού Έμπολα και τον περιορισμό της εξάπλωσης της επιδημίας, που βρίσκεται σε εξέλιξη στη Γουινέα, τη Σιέρρα Λεόνε και τη Λιβερία στη Δυτική Αφρική με 676 μέλη ντόπιου και διεθνούς προσωπικού μεταξύ των οποίων επιδημιολόγοι, εξειδικευμένοι γιατροί και ειδικοί σε θέματα ύδρευσης και υγιεινής. Πολλοί εκ των οποίων διαθέτουν σημαντική εμπειρία σε επιδημίες Έμπολα, αιμορραγικούς πυρετούς και άλλες σπάνιες ασθένειες. Αυτή η πολύτιμη γνώση σημαίνει ότι οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ακολουθούν μια δοκιμασμένη προσέγγιση, η οποία διασφαλίζει την ποιότητα των ιατρικών δραστηριοτήτων και του ελέγχου των λοιμώξεων.

Τί ακριβώς κάνουν οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για να καταπολεμήσουν την επιδημία του ιού Έμπολα;
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν αποστείλει περισσότερους από 50 τόνους εξοπλισμού και προμηθειών στις πληγείσες χώρες της Δυτικής Αφρικής (Γουϊνέα, Σιέρρα Λεόνε και Λιβερία) για να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της επιδημίας. Προτεραιότητα των ομάδων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα είναι το στήσιμο θεραπευτικών κέντρων για τον Έμπολα και μικρότερων διαμετακομιστικών μονάδων περίθαλψης. Συνήθως το στήσιμο ενός θεραπευτικού κέντρου διαρκεί πέντε με επτά μέρες. Γύρω από το θεραπευτικό κέντρο τίθενται σε εφαρμογή μέτρα ελέγχου για να εμποδίσουν την περαιτέρω μετάδοση όπως π.χ. το στήσιμο σκηνών όπου το ιατρικό προσωπικό μπορεί να φορέσει προστατευτικές στολές, προκειμένου να εργάζεται χωρίς κίνδυνο. Η ομάδα εκπαιδεύει επίσης το ιατρικό προσωπικό στη λήψη και άλλων προστατευτικών μέτρων που τους επιτρέπουν να εργάζονται με τη μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια και άνεση. Πέρα από την παροχή ιατρικής και ψυχοκοινωνικής φροντίδας στα εξειδικευμένα κέντρα θεραπείας, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρέχουν υπηρεσίες πρώτων βοηθειών, απολύμανση νεκρών και την ασφαλή ταφή τους.

Περισσότερες πληροφορίες με τα πιο πρόσφατα στοιχεία από το μέτωπο της καταπολέμηση του ιού Έμπολα, μπορείτε να βρείτε εδώ http://www.msf.gr/magazine/oi-giatroi-horis-synora-topothetoyntai-gia-tin-katastasi-ektaktis-anagkis-tis-epidimias-toy

Πόσο σημαντική είναι η συμβολή των τοπικών αρχών και των ίδιων των κοινοτήτων;
Ένα μεγάλο κομμάτι στην καταπολέμηση του Έμπολα είναι η συνεργασία με τους τοπικούς φορείς και τις ίδιες τις κοινότητες. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα προσφέρουν προμήθειες στο εκάστοτε Υπουργείο Υγείας για την ανέγερση περισσοτέρων κέντρων θεραπείας. Παράλληλα, οι ομάδες της οργάνωσης διεξάγουν εκπαιδευτικά σεμινάρια στο ντόπιο ιατρικό προσωπικό για τη μετάδοση τεχνογνωσίας και τη χρήση του κατάλληλου εξοπλισμού.

Οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα ανταποκρίνονται σε συναγερμούς σε χωριά, διενεργούν εκστρατείες ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης για την ασθένεια στις τοπικές κοινότητες και προσφέρουν ψυχολογική υποστήριξη σε ασθενείς και στις οικογένειές τους. Επίσης, παρέχουν υποστήριξη στον τομέα της επιδημιολογικής επιτήρησης.

Ωστόσο, τα μέσα που διαθέτουμε ως οργάνωση είναι περιορισμένα για την καταπολέμηση της επιδημίας στο σύνολό της.

Τι θα πρέπει να γίνει για να υπάρξει αποτελεσματική αντιμετώπιση της επιδημίας;
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, οι πληγείσες χώρες και οι γειτονικές σ’ αυτές χώρες θα πρέπει να διαθέσουν τους πόρους που χρειάζονται για την αντιμετώπιση μιας επιδημίας αυτού του μεγέθους. Κυρίως, θα πρέπει να διατεθεί εξειδικευμένο προσωπικό, να οργανωθεί εκπαίδευση γύρω από τη θεραπεία και τις ιδιαιτερότητες του Έμπολα, και να κλιμακωθούν οι ενέργειες εντοπισμού κρουσμάτων και ευαισθητοποίησης του πληθυσμού. Ο Έμπολα δεν είναι πλέον ένα θέμα δημόσιας υγείας που αφορά μόνο στις τρεις χώρες: Πλήττει ολόκληρη τη Δυτική Αφρική.

Είναι εκτός ελέγχου η επιδημία; Και αν ναι, ποιος ευθύνεται για αυτό;
Η επιδημία εκδηλώθηκε το Μάρτιο αρχικά στη Γουινέα και στη συνέχεια επεκτάθηκε στη Σιέρα Λεόνε και τη Λιβερία Η επιδημία του ιού Έμπολα στη δυτική Αφρική εξαπλώνεται ανεξέλεγκτα και υπάρχει άμεσος κίνδυνος να πλήξει και άλλες χώρες. Η κατάσταση που βλέπουμε αυτή τη στιγμή είναι πρωτοφανής, εκτός ελέγχου και επιδεινώνεται διαρκώς, καθώς η επιδημία εξαπλώνεται, κυρίως στη Λιβερία και τη Σιέρα Λεόνε, όπου υπάρχουν πολύ μεγάλες εστίες.

Είμαστε εξαιρετικά ανήσυχοι για την εξέλιξη της κατάστασης ιδιαίτερα στις δύο αυτές χώρες, όπου η εξάπλωση της επιδημίας γίνεται ανεξέλεγκτα και με μη ορατό τρόπο. Εάν η κατάσταση δεν βελτιωθεί αρκετά σύντομα, υπάρχει πραγματικός κίνδυνος εξάπλωσης και σε άλλες χώρες.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα για περισσότερους από 5 μήνες ήταν η μόνη οργάνωση παροχής περίθαλψης σε ασθενείς του Έμπολα και αυτή τη στιγμή υπάρχει μεγάλη δυσκολία ανταπόκρισης στα αυξημένα κρουσμάτων που παρατηρούνται σε διαφορετικές περιοχές. Παρά το ανθρώπινο δυναμικό και τον εξοπλισμό που διέθεσαν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα στις τρεις πληγείσες χώρες, η οργάνωση δεν είναι σε θέση πλέον να στείλει επιπλέον ομάδες στα νέα σημεία εμφάνισης της νόσου.

Όταν ξεσπά επιδημία Έμπολα για πρώτη φορά, οι ντόπιες κοινότητες είναι πολύ τρομοκρατημένες από την ασθένεια. Αντιμετωπίζουν τις δομές υγείας που έχουν στηθεί με καχυποψία. Εν τω μεταξύ, η έλλειψη γνώσης σε θέματα εξάπλωσης της ασθένειας έχει ως αποτέλεσμα οι κάτοικοι να εξακολουθούν να παρίστανται σε κηδείες κατά τις οποίες δεν λαμβάνονται μέτρα προστασίας. Παρά την παρουσία οργανώσεων που εργάζονται στον τομέα της δημόσιας ευαισθητοποίησης γύρω από την ασθένεια, το έργο τους δεν έχει κατορθώσει ακόμη να μειώσει τον πανικό για τον Έμπολα.

Παράλληλα, η αύξηση των κρουσμάτων μπορεί να οφείλεται στην απροθυμία από την πλευρά των ασθενών να επισκεφθούν το νοσοκομείο. Η μετακίνηση των μολυσμένων ατόμων, αλλά και η μεταφορά των νεκρών είναι επίσης ένα σημαντικό ζήτημα. Οι οικογένειες συχνά μεταφέρουν οι ίδιοι τους νεκρούς τους προκειμένου να τους κηδέψουν σ’ άλλες πόλεις. Ο πολλαπλασιασμός των περιοχών που έχουν εντοπιστεί κρούσματα καθιστά δύσκολη τη θεραπεία ασθενών και τον έλεγχο της επιδημίας. Οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε είναι αφενός η αντίσταση μέσα στις κοινότητες και αφετέρου η παρακολούθηση των ανθρώπων που έχουν διασχίσει τα σύνορα και μπορεί να είναι μολυσμένοι.

Εναπόκειται στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και στις κυβερνήσεις να διαθέσουν και να οργανώσουν περισσότερα μέσα αντιμετώπισης ώστε να φθάσουν στο αναγκαίο επίπεδο από το οποίο θα αρχίσει ο έλεγχος της επιδημίας. Εν τω μεταξύ, η κοινωνία των πολιτών και οι πολιτικές και θρησκευτικές αρχές δεν έχουν αποδεχθεί το μέγεθος της επιδημίας και είναι λίγες οι εξέχουσες προσωπικότητες που υποστηρίζουν δημόσια τη μάχη κατά της ασθένειας.

Ποια είναι η αντίδραση του τοπικού πληθυσμού;
Στη Μακέντα, στη νοτιοανατολική Γουινέα, οι δραστηριότητες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα ανεστάλησαν για λίγο μετά από ένα περιστατικό, όπου κάτοικοί της πέταξαν πέτρες σε κτίρια και οχήματα, υπό την εσφαλμένη εντύπωση ότι η ασθένεια μεταφέρθηκε στη χώρα από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Ευτυχώς κανένα μέλος της ομάδας δεν τραυματίστηκε. Είναι απόλυτα κατανοητό ότι ο ντόπιος πληθυσμός ανησυχεί. Έχουν παρατηρηθεί παρόμοιες αντιδράσεις σε άλλες χώρες στο παρελθόν. Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι σημαντικό να εξασφαλίσουμε ότι οι τοπικοί πληθυσμοί έχουν κατανοήσει επαρκώς την ασθένεια και τους συναφείς κινδύνους. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα διαθέτουμε ομάδες ευαισθητοποίησης των ασθενών, αλλά είναι πολύ δύσκολο να ενημερώσεις τους πολίτες στη δική τους γλώσσα για τον ιό και την ίδια στιγμή να επικεντρώνεσαι και στον τερματισμό της εξάπλωση του ιού.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εργάζονται επίσης με τις τοπικές κοινότητες για να εξασφαλιστεί ότι οι ασθενείς που νίκησαν τον ιό και πήραν εξιτήριο μπορούν να επιστρέψουν στο σπίτι τους με ασφάλεια και ότι ο καθένας αντιλαμβάνεται πώς δεν είναι πια φορείς του ιού. Τις περισσότερες φορές είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί το στίγμα στους ασθενείς που έχουν αναρρώσει, ακόμα και για τα ίδια μέλη της οικογένειας. Ο ασθενής που θεραπεύεται δεν παρουσιάζει κανένα κίνδυνο για τους γύρω του - μπορούν να τον φιλήσουν, να τον αγγίξουν και να τον αγκαλιάσουν χωρίς να υπάρχει κίνδυνος μετάδοσης

Είναι ο Έμπολα η μεγαλύτερη απειλή αυτή τη στιγμή για τη δημόσια υγεία στην Αφρική;
Το ότι πεθαίνουν άνθρωποι από Έμπολα στην Αφρική είναι αναμφισβήτητα τραγικό. Είναι, ωστόσο, σημαντικό να κρατήσει κανείς την αίσθηση του μέτρου και να μην ξεχνά άλλα λοιμώδη νοσήματα που είναι εξίσου θανατηφόρα. Οι μολυσματικές και παρασιτικές ασθένειες όπως η φυματίωση, η ελονοσία, η ασθένεια του ύπνου, η ασθένεια του Τσάγκας, η Λεϊσμανίαση και το έλκος του Μπουρούλη παρουσιάζουν μία εντυπωσιακή επάνοδο.

Από το ξέσπασμα της επιδημίας Έμπολα το Φεβρουάριο, περίπου 300.000 άνθρωποι, έχουν πεθάνει από ελονοσία, ενώ η φυματίωση είναι πιθανόν να έχει στοιχίσει πάνω από 600.000 ζωές. Ο Έμπολα θα πρέπει να έχει την προσοχή μας σήμερα για να περιοριστεί άμεσα. Ωστόσο, θα πρέπει πάντοτε να σκεφτόμαστε όλες εκείνες τις θανατηφόρες ασθένειες που πλήττουν 14 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο, το 90% των οποίων ζουν σε αναπτυσσόμενες χώρες.

Τι πρέπει να γίνει για να σταματήσουν όλες αυτές οι επιδημίες που πλήττουν κυρίως τον αναπτυσσόμενο κόσμο;

Χάρη στις προόδους της ιατρικής η προσδοκώμενη διάρκεια ζωής των ανθρώπων στις πλούσιες χώρες αυξάνεται κατά τέσσερις μήνες ετησίως. Ταυτόχρονα, όμως, στις φτωχές χώρες η θεραπεία ορισμένων θανατηφόρων ξεχασμένων ασθενειών δεν διατίθεται καν σε αυτούς που τη χρειάζονται.

Ένας στους τρεις ανθρώπους παγκοσμίως και ένας στους δύο στις φτωχές χώρες δεν μπορεί να έχει πρόσβαση σε βασικά φάρμακα. Για ορισμένες τροπικές ασθένειες, η έρευνα για νέα φάρμακα δεν προχωρά καθόλου. Ορισμένες θεραπείες που είναι διαθέσιμες, και που αναπτύχθηκαν πριν από δεκαετίες, προκαλούν σοβαρές παρενέργειες και αποδεικνύονται μη αποτελεσματικές κατά μικροβίων που έχουν αναπτύξει ανθεκτικότητα στα ενεργά συστατικά τους. Μερικές φορές, τα αποτελεσματικά φάρμακα έχουν αποσυρθεί από την αγορά: για παράδειγμα, η εταιρία που κατασκεύαζε ένα εναλλακτικό φάρμακο καλύτερης ποιότητας για την ασθένεια του ύπνου σταμάτησε εντελώς την παραγωγή του γιατί ήταν οικονομικά μη αποδοτικό.

Από τα 1.556 φάρμακα που εγκρίθηκαν μεταξύ του 1975 και του 2004, μόνο 13 (λιγότερο από 1%) ήταν ενδεδειγμένα για την καταπολέμηση τροπικών ασθενειών. Αυτός είναι ο λόγος που ασθένειες όπως η λεισμανίαση και η ασθένεια του ύπνου ονομάζονται ξεχασμένες ασθένειες: πλήττουν πολύ μεγάλο αριθμό ανθρώπων οι οποίοι δεν έχουν αγοραστική δύναμη και κανέναν να υπερασπιστεί το δικαίωμά τους για περίθαλψη.

Το 1999, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ξεκίνησαν εκστρατεία για την πρόσβαση στα βασικά φάρμακα. Αυτή η διεθνής πρωτοβουλία, βασισμένη στην εμπειρία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και στις ιατρικές τους γνώσεις, αποσκοπεί στη μείωση των τιμών των φαρμάκων και στην κινητοποίηση της έρευνας και της ανάπτυξης για φάρμακα ξεχασμένων ασθενειών.

Περισσότερες πληροφορίες για την εκστρατεία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για την «Πρόσβαση στα βασικά Φάρμακα μπορείτε να βρείτε εδώ: www.accesscampaign.com

Επιμέλεια : Γιατροί Χωρίς Σύνορα – Ελληνικό Τμήμα, Αύγουστος 2014

Συνέντευξη του Υπεύθυνου Προγραμμάτων των MSF Απόστολου Βεΐζη στη ΝΕΡΙΤ: