ΛΔ Κονγκό: Η ανταπόκριση των ασθενών αποτελεί κλειδί στην επιτυχία των προγραμμάτων κατά του HIV

«Στην πόλη του Πουέτο, περίπου το 10% των 70.000 ανθρώπων που ζουν δίπλα στις όχθες μίας μεγάλης λίμνης, πεθαίνει και δεν το γνωρίζει. Κάποιοι από αυτούς, όσοι έχουν αρχίσει να βλέπουν τα σημάδια της ασθένειας, καταλαβαίνουν τι τους συμβαίνει και αναζητούν απεγνωσμένα ένα καταφύγιο για να σωθούν, καθώς γνωρίζουν ότι δεν υπάρχει θεραπεία για αυτή την ασθένεια και ότι ο θάνατος αποτελεί το τελευταίο σκαλί ύστερα από μία μεγάλη περίοδο πόνου. Στη γειτονική χώρα, τη Ζάμπια, η ασθένεια έχει σκοτώσει σε κάποια χωριά σχεδόν το 25% του ενήλικου πληθυσμού, καταδικάζοντας αυτά τα χωριά σε εξαφάνιση. Παρόλο που έχουν τεθεί σε λειτουργία εκτεταμένες εκστρατείες πρόληψης από την κυβέρνηση της Ζάμπιας, δεν έχουν αποδειχτεί πολύ αποτελεσματικές. Στην ουσία, η επικράτηση της ασθένειας στο Πουέτο άρχισε να αυξάνεται ραγδαία όταν στα τέλη του πολέμου άνοιξαν τα νότια σύνορα της χώρας και οι γείτονες που άρχισαν να επισκέπτονται τη χώρα δεν ήταν υπεύθυνοι μόνο για την ενίσχυση του εμπορίου.

Ωστόσο, στο Πουέτο δεν υπάρχουν ούτε οι γνώσεις αλλά ούτε και τα μέσα για να αντιμετωπιστεί αυτή η ασθένεια και οι λίγοι γιατροί που εργάζονται στην πόλη δεν ξέρουν πώς να τη διαγνώσουν, ενώ οι παραδοσιακοί θεραπευτές έχουν περισσότερη δουλειά από ποτέ, αλλά και αυτοί δεν τα καταφέρνουν. Οι πρώτοι ύποπτοι είναι οι ίδιοι άνθρωποι που είναι ύποπτοι και στη γειτονική χώρα: οι μετανάστες που έχουν επιστρέψει πίσω, οι πρώην στρατιώτες, οι έμποροι. Ωστόσο οι ντόπιοι δεν είναι έτοιμοι να δεχτούν την ασθένεια και ρίχνουν το φταίξιμο σε μεταφυσικές δυνάμεις ή σε πιο συνηθισμένες άλλες ασθένειες. Οι άνθρωποι φοβούνται να μιλήσουν για το HIV/AIDS και όσοι είναι ύποπτοι ότι έχουν μολυνθεί γίνονται παρίες.

Όσοι αρρωσταίνουν, όταν τα συμπτώματά τους γίνονται εμφανή, ζουν μέσα στο στιγματισμό και οι ίδιες τους οι οικογένειές τους κρύβουν από ντροπή. Τα πρόσωπα αυτών των ασθενών αντικατοπτρίζουν την απόγνωση που ακολουθεί την αδυναμία. Τα μάτια τους δείχνουν την αποφασιστικότητά τους να επιβιώσουν, με την πρώτη όμως επιπλοκή αυτή η λάμψη ξεθωριάζει.

Οι ΓΧΣ εργαζόμαστε σε αυτή την περιοχή εδώ και πάνω από πέντε χρόνια και ήμασταν η πρώτη οργάνωση που έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου όταν επιβεβαιώσαμε ότι το 18% των δωρητών αίματος ήταν οροθετικοί, ένα ποσοστό τρεις φορές υψηλότερο από τα ποσοστά στην υπόλοιπη χώρα. Η ανάγκη για αυτό το πρόγραμμα ήταν τόσο μεγάλη όσο και οι δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε για την υλοποίησή του.

Οι ΓΧΣ ξεκινήσαμε να εφαρμόζουμε το πρόγραμμα κατά του HIV/AIDS στο Πουέτο τον Απρίλιο του 2007 μετά από πολλές και περίπλοκες διαπραγματεύσεις με το Υπουργείο Υγείας, τους τοπικούς εκπροσώπους του Εθνικού Σχεδίου για το AIDS και τις υγειονομικές αρχές της περιοχής. Στόχος μας ήταν να υλοποιήσουμε ένα οριζόντιο πρόγραμμα κατά του HIV στο οποίο μπορούσε να γίνει διάγνωση και αντιμετώπιση της ασθένειας σε διαφορετικές νοσοκομειακές υπηρεσίες, όπως για οποιαδήποτε άλλη παθολογία, και στη συνέχεια να δημιουργήσουμε τις απαραίτητες δομές στο εθνικό σύστημα υγείας.

Τον Αύγουστο, ύστερα από τέσσερις μήνες σκληρής δουλειάς και εν μέσω μίας επιδημίας χολέρας, έγινε μία αναδρομική έρευνα των δραστηριοτήτων του προγράμματος που δημιούργησε την αίσθηση ότι είχαμε ανοίξει το Κουτί της Πανδώρας. Το 49% των ασθενών με φυματίωση είναι οροθετικοί, ενώ το 85% των κλινικά ύποπτων περιστατικών εισάγονται για νοσηλεία και κάνουν το τεστ οροθετικότητας. Όλο και πιο συχνά τα ύποπτα περιστατικά παραπέμπονται από άλλα κέντρα υγείας, καθώς τα νέα ταξιδεύουν στόμα με στόμα, γεγονός που είναι θετικό αλλά απροσδόκητο. Έχουν εξεταστεί περισσότεροι από 80 ασθενείς και 13 από αυτούς έχουν ξεκινήσει αντιρετροϊκή θεραπεία, αλλά η κλινική όπου παρακολουθούνται τα περιστατικά ασθενών με HIV έχει πάρα πολλή δουλειά.

Μεγάλη έκπληξη προκαλεί ο τρόπος που αντιδρούν οι περισσότεροι ασθενείς. Η μεγάλη βελτίωση που παρουσιάζουν οι περισσότεροι από αυτούς, η προφύλαξη κατά των ευκαιριακών λοιμώξεων και η επισιτιστική υποστήριξη που λαμβάνουν, μαζί με τη βεβαιότητα ότι υπάρχει η δυνατότητα αντιμετώπισης της ασθένειας και ότι κάποιος θα τους φροντίσει, έχει συμβάλει στην ψυχολογική αλλά και κοινωνική βελτίωση της κατάστασής τους. Οι ασθενείς που συναντιούνται για πρώτη φορά στην κλινική, κρατούν παρέα ο ένας στον άλλον, περνούν άγρυπνες νύχτες στο νοσοκομείο όταν κάποιος από αυτούς χειροτερεύει, οι άνθρωποι που τους φροντίζουν μοιράζονται τις δουλειές και οι οικογένειές τους δημιουργούν μεταξύ τους δυνατές φιλίες. Ο φόβος έχει εξαφανιστεί και έχει αντικατασταθεί από μία αναπάντεχη ελπίδα στα μάτια όλων.

Οι ασθενείς χαμογελούν και «ανοίγονται» κατά τη διάρκεια των ιατρικών επισκέψεων. Μία μέρα, κάποιος ασθενής έφερε στην κλινική μία γνωστή του γιατί είχε δει στο δέρμα της κάτι σημάδια παρόμοια με αυτά που είχε αυτός στο δέρμα του. Μία άλλη φορά, δύο ασθενείς που είχαν γίνει φίλοι μέσα στην κλινική άρχισαν να αναζητούν χρηματοδότηση για να δημιουργήσουν μία ομάδα για την καταπολέμηση του AIDS. Μία γυναίκα οροθετική, κοινωνική λειτουργός που έχει εκπαιδευτεί στη Ζάμπια, μας ζήτησε να την προσλάβουμε για να οργανώσει δραστηριότητες ευαισθητοποίησης των κοινοτήτων. Φαίνεται πως ένα νέο φως έχει αρχίσει να ρίχνει αχτίδες ελπίδας μέσα στους θαλάμους του νοσοκομείου.

Σκοπός της φωτογράφου, Μαρίνα Εσπρίου, ήταν να καταγράψει με τη φωτογραφική της μηχανή αυτή τη μεγάλη αλλαγή. Μπορείτε να δείτε τα αποτελέσματα της δουλειάς της