Η Συρία που άφησα πίσω μου: Kύμα Σύρων προσφύγων φτάνει στην Αθήνα

O 21χρονος Λάουαντ Ντικ από την επαρχία Αλ Ράκα, κρατά ημερολόγιο όπου περιγράφει τη φυγή του από τη Συρία. Γεμίζει όλο και περισσότερες σελίδες. Ως παιδί, ο Λάουαντ ήλπιζε να πάει στον Καναδά για σπουδές, αλλά όταν απορρίφθηκε η αίτησή του για βίζα σταμάτησε τις προσπάθειες και γράφτηκε σε πανεπιστήμιο της Δαμασκού, όπου έμαθε αγγλικά. Μετά το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου, έπρεπε να φύγει από την επαρχία Αλ Ρακά εξαιτίας των βίαιων συγκρούσεων που μαίνονταν στην περιοχή. Έφυγε γρήγορα από τη χώρα. Δεν ήθελε να καταλήξει σε έναν από τους προσφυγικούς καταυλισμούς κοντά στα σύνορα, και γι΄ αυτό το λόγο κατευθύνθηκε βορειοδυτικά.

«Διέσχισα τα τουρκικά σύνορα και πέρασα από πολλές πόλεις μέχρι να φτάσω στην Κωνσταντινούπολη», λέει ο Λάουαντ. Ήρθε σε επαφή μ’ ένα διακινητή που συμφώνησε να τον βοηθήσει να φτάσει στην Ευρώπη. Μαζί με άλλους 24 Σύρους, ταξίδεψε στη Σμύρνη, στη δυτική ακτή της Τουρκίας. Στη Σμύρνη, επιβιβάστηκαν σε μια μικρή βάρκα και κατευθύνθηκαν προς τη Λέσβο, στο Αιγαίο πέλαγος. «Προσπαθήσαμε να φτάσουμε στο νησί τέσσερις φορές», είπε ο Λάουαντ. «Αλλά μόνο αυτή τη φορά τα καταφέραμε. Είχαμε μαζί μας και δυο παιδιά. Φοβήθηκα λίγο επειδή ήταν νύχτα και η βάρκα ήταν μικρή. Ήταν πολύ επικίνδυνα».

Η Ελληνική ακτοφυλακή είδε τη βάρκα να πλησιάζει και βοήθησε τους μετανάστες να φτάσουν στην ακτή. Δεν είναι πάντα τόσο εύκολο-επτά Σύροι έχασαν τη ζωή τους τον περασμένο Μάρτιο, όταν η βάρκα τους ανατράπηκε στην προσπάθειά τους να αποβιβαστούν στη Λέσβο.

Σύροι είναι οι περισσότεροι πρόσφυγες που καταφθάνουν στα νησιά του Αιγαίου, το κύριο σημείο εισόδου στην Ελλάδα και τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. «Από το 2004 οι περισσότεροι μετανάστες που φτάνουν εδώ είναι Αφγανοί», λέει η Ιωάννα Κοτσιώνη, ειδικός σε θέματα μετανάστευσης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, «αλλά τώρα, για πρώτη φορά, υπάρχουν περισσότεροι Σύροι από κάθε άλλη εθνικότητα.

Το 2012 εισήχθησαν στην Ελλάδα χωρίς χαρτιά περίπου 8.000 Σύροι, σε σύγκριση με τους 1.709 που έφτασαν τους τέσσερις πρώτους μήνες του 2013, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας. Οι περισσότεροι μετανάστες και πρόσφυγες κατευθύνονταν στα ελληνοτουρκικά σύνορα στον Έβρο, αλλά το καλοκαίρι του 2012 οι ελληνικές αρχές έχτισαν τείχος και ανέπτυξαν μια ομάδα ασφαλείας 2.000 ατόμων με στόχο να ανακόψουν την εισροή νεοαφιχθέντων-εξ ου και η νέα διαδρομή προς τα νησιά του Αιγαίου. Πέρυσι, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ξεκίνησαν προγράμματα στον Έβρο και τα νησιά του Αιγαίου για να υποστηρίξουν μετανάστες και πρόσφυγες, ορισμένοι από τους οποίους βρέθηκαν σε κέντρα κράτησης για αρκετούς μήνες. 1.500 περίπου από τους ανθρώπους που έλαβαν βοήθεια από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα ήταν Σύροι.

Από τον Απρίλιο του 2013, οι Σύροι μετά από εξακρίβωση της εθνικότητας δεν τελούν πλέον υπό κράτηση κατά την άφιξή τους, με καθεστώς εξαίρεσης στις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας που προβλέπουν κράτηση άνω των 18 μηνών για τους μετανάστες χωρίς τα απαραίτητα έγγραφα που φτάνουν από άλλες χώρες. Ο Λάουαντ και οι συνταξιδιώτες του πέρασαν ένα βράδυ στο λιμάνι της Λέσβου υπό την επιτήρηση της ακτοφυλακής και άλλη μια νύχτα στο αστυνομικό τμήμα. Η αστυνομία εξέδωσε έγγραφα με τα οποία επιτρεπόταν η παραμονή τους στην Ελλάδα για έξι μήνες. Μετά το πέρας αυτής της περιόδου θα πρέπει είτε να υποβάλουν αίτηση για ανανέωση των εγγράφων τους ή να φύγουν από τη χώρα.

Έχοντας λάβει αυτά τα έγγραφα, ο Λάουαντ αγόρασε ένα ακτοπλοϊκό εισιτήριο για Αθήνα. «Δεν μπορώ να εκφράσω με λόγια τα συναισθήματά μου. Νιώθω ελεύθερος και χαρούμενος που έχω φύγει από τη Συρία», λέει. Το πλοίο έφτασε στο λιμάνι του Πειραιά, κοντά στην Αθήνα, με το πρώτο φως της μέρας. Ο Λάουαντ ένιωσε ενθουσιασμό όταν πάτησε το πόδι του στην Ελλάδα. Όταν όμως λίγο αργότερα τον συνέλαβαν δύο αστυνομικοί, έπαθε σοκ. Στο κρατητήριο έμεινε λίγες ώρες και ανακρίθηκε από αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που είναι υπεύθυνη για θέματα συνοριακής ασφάλειας, γνωστή ως Frontex, πριν αφεθεί ελεύθερος. «Ήξεραν ότι μιλάω αγγλικά. Τους είπα ό,τι ήξερα και με άφησαν ελεύθερο», λέει ο Λάουαντ.

Αυτά δεν είναι τα μόνα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες και πρόσφυγες που φτάνουν στην Ελλάδα από τη Συρία και άλλες χώρες. «Οι περισσότεροι έδωσαν όσα χρήματα είχαν στους διακινητές», επισημαίνει η Ιωάννα Κοτσιώνη, «Οι περισσότερο έρχονται από χώρες που πλήττονται από συγκρούσεις, όπως το Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Συρία. Όσοι φτάνουν στην Ευρώπη όχι μόνο δεν λαμβάνουν θερμή υποδοχή, αλλά πέφτουν θύματα ρατσιστικών επιθέσεων.

Για πολλούς μετανάστες, η ελληνική πρωτεύουσα είναι μόνο ένα σημείο διέλευσης. «Δεν περίμενα ότι η Αθήνα θα ήταν έτσι», λέει ο Λάουαντ, που ποτέ στο παρελθόν δεν είχε ταξιδέψει εκτός Συρίας. «Φαντάστηκα ότι θα ήταν όπως οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή πόλη-όπως μια πόλη της Γερμανίας ή της Βρετανίας.» Ο Λάουαντ βρέθηκε στην Αθήνα για μία μόνο μέρα και μοιάζει κουρασμένος. Δεν είναι σίγουρος τι θα κάνει στη συνέχεια -να πάει στον Καναδά ή στο Ηνωμένο Βασίλειο για να ολοκληρώσει τις σπουδές του, ή να ψάξει μια δουλειά στην ελληνική πρωτεύουσα.