24 Μαρτίου Παγκόσμια Ημέρα κατά της Φυματίωσης - Φυματίωση, ένα δεύτερο ατυχές κύμα

Επίγειος παράδεισος. Αυτή είναι η πρώτη εντύπωση ενός επισκέπτη στην κλινική Νέος Παράδεισος, ένα από τα 17 κέντρα υγείας που λειτουργούν υπό την επίβλεψη των ΓΧΣ στην περιοχή Σισελένι (Shiselweni) της Σουαζιλάνδης. Στην κορυφή ενός καταπράσινου λόφου, η κλινική δεν είναι μακριά από το χωριό, κάποιες δεκάδες σπίτια, μια εκκλησία, και ένα σχολείο περιτρυγιρισμένο από χωράφια και πεδιάδες. Στη σκιά ενός μεγάλου δένδρου

Ωστόσο, η παραδεισένια σκηνή εξαπατά. Πίσω από την κλινική περίπου 30 ασθενείς περιμένουν στην ουρά, Άνδρες, γυναίκες και παιδιά, όλοι έρχονται να ανανεώσουν τη συνταγή για τα αντιρετροικά φάρμακα ή για να εξεταστούν για φυματίωση. Όπως τα περισσότερα χωριά στη Σουαζιλάνδη, ο νέος παράδεισος πλήττεται από το δίπολο HIV/Aids και φυματίωση. Κάποιος στην ηλικία των τεσσάρων εδώ είναι οροθετικός, και το πιο σημαντικό το 80% των χιλιάδων ανθρώπων που προσβάλλονται κάθε χρόνο από φυματίωση έχουν επίσης HIV/Aids.

 «Το Aids και η φυματίωση έχουν προκαλέσει μεγάλη θλίψη στην κοινότητα», σημειώνει ο 62χρονος Σαμ Σιμελάν, ένας από τους λίγους ηλικιωμένους στο χωριό. «Έχουν πεθάνει πολλά άτομα, ενώ πολλά ακόμη έχουν χάσει όλη την οικογένειά τους».

Στη Σουαζιλάνδη, όπως στις περισσότερες χώρες στη Νότια Αφρική, η φυματίωση έχει γίνει η βασική αιτία θανάτου για ασθενείς του HIV/Aids που έχουν αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα. Οι ΓΧΣ έχουμε παρέμβει στην επαρχία Σισελένι από το Νοέμβριο του 2007, βοηθώντας στη θεραπεία πολλών ασθενών χιλιάδων ασθενών του HIV και/ή της φυματίωσης. Μέχρι το τέλος του 2009 πάνω από 2.700 ασθενείς φυματίωσης έλαβαν θεραπεία σε κέντρα που ήταν υπό την επίβλεψη των ΓΧΣ στη Σουαζιλάνδη, συμπεριλαμβανομένων 105 ασθενών πολυανθεκτικής φυματίωσης.

Η φυματίωση επιστρέφει

Κάποτε πιστεύαμε ότι η φυματίωση ήταν προς εξαφάνιση, Αλλά η ασθένεια που στο παρελθόν πρόσβαλε εκατοντάδες χιλιάδες ασθενείς στην Ευρώπη με του πιο προνομιούχους πιο προνομιούχους να ζητούν θεραπεία σε νοσοκομεία των Άλπεων, επιστρέφουν για εκδίκηση. Σήμερα οι εστίες αναζωπύρωσης της ασθένειας βρίσκονται στη Ν. Αφρική, νοτιοανατολική Ασία και Κεντρική Ασία, τρεις περιοχές όπου οι ομάδες των ΓΧΣ λειτουργούν προγράμματα και θεραπεύουν ασθενείς φυματίωσης.

Ομάδες των ΓΧΣ είναι πολύ ενεργές στη Σουαζιλάνδη και το Κιργιστάν, όπου παρέχεται θεραπεία στους ασθενείς, αλλά οι εθελοντές της οργάνωσης περιθάλπουν επίσης ασθενείς φυματίωσης σε πολλές άλλες χώρες, από τη Μιανμάρ και Τιμπουκτι μέχρι τη Μοζαμβίκη. Κι ενώ στη Σουαζιλάνδη ο συνδυασμός HIV και φυματίωσης αυξάνουν δραματικά τον αριθμό των θυμάτων, στο Κιρκιστάν εκατοντάδες ασθενείς της φυματίωσης συγκεντρώνονται στις φυλακές. Η επικράτηση της ασθένειας μεταξύ των ασθενών είναι 20 με 30 φορές υψηλότερη απ’ ότι στον υπόλοιπο πληθυσμό. Οι ΓΧΣ παρεμβαίνουμε από το 2006 στο Κιργιστάν σε σωφρονιστικά ιδρύματα, όπου περισσότεροι από 1.700 έγκλειστοι έχουν διαγνωστεί και θεραπευτεί από την ασθένεια.

Το να ακολουθεί κανείς μια θεραπεία για τη φυματίωση είναι πολύ περιοριστικό-ακόμη περισσότερο όταν η ασθένεια αντιδρά πλέον σε συγκεκριμένα φάρμακα, φαινόμενο που εμφανίζεται ολοένα και συχνότερα. Σε συνδυασμό με την ιατρική παρακολούθηση, οι ΓΧΣ διασφαλίζουμε ότι οι ασθενείς μας μπορούν να λάβουν θεραπεία κάτω από τις καλύτερες συνθήκες. Στη Σουαζιλάνδη, όπως και στη Μοζαμβίκη, οι ΓΧΣ έχουν εκπαιδεύσει «ειδικούς ασθενείς» που βοηθούν άλλους ασθενείς να ακολουθούν σωστά τη θεραπεία τους μέχρι το τέλος. Στο Κιργιστάν, μια ομάδα κοινωνικών λειτουργών των ΓΧΣ και ένα δίκτυο εθελοντών προσφέρουν βοήθεια σε περίπου 70 πρώην ασθενείς που είναι πρώην κρατούμενοι, και μπορούν να ολοκληρώσουν τη θεραπεία τους. Η βοήθεια που παρέχεται περιλαμβάνει συμβουλευτική, ενημέρωση και εκπαίδευση, καθώς και φαγητό και έξοδα μετακίνησης.

Η Ουμούτε Ντολέτοβα, μια κοινωνική συντονίστρια των ΓΧΣ στο Κιργιστάν, εξηγεί ότι μπορεί να είναι δύσκολο για πρώην φυλακισμένους με φυματίωση να εισαχθούν σε δημόσια νοσοκομεία. «Οι ασθενείς μας είναι στιγματισμένοι στην τοπική κοινότητα όχι μόνο γιατί έχουν φυματίωση, αλλά και λόγω της φυλάκισής τους. Κάποιοι από αυτούς είναι άστεγοι, άνεργοι, αλκοολικοί, χρήστες ναρκωτικών, ή ακόμα και χωρίς τα απαραίτητα έγγραφα διαμονής. Τώρα προσπαθούμε να εφαρμόσουμε ένα σύστημα διαχείρισης μια μέθοδο προσέγγισης που οι εθελοντές μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να βοηθήσουν τους ασθενείς να παραμείνουν συνεπείς στη θεραπεία.

Αντίσταση

Η επιστροφή της φυματίωσης στον επίπονο των παγκόσμιων επιδημιών συνοδεύεται από ένα ακόμα πιο ανησυχητικό φαινόμενο: το επείγον της αντίστασης πολλών μορφών της ασθένειας στη θεραπεία της πολυανθεκτικής φυματίωσης. Αυτές οι θεραπείες, τα αντιβιοτικά φάρμακα που ανακαλύφθηκαν στα μέσα του 20ου αιώνα, δεν είναι πλέον αποτελεσματικά, και όταν μάλιστα σε αυτές αντιδρούν πολλοί ασθενείς, το ιατρικό προσωπικό πρέπει να συνταγογραφήσει μια πιο μακρόχρονη και δύσκολη θεραπεία. Επιπλέον, η θεραπεία δεν είναι πάντα εγγυημένη. «Αυτοί οι ασθενείς κάνουν ενέσεις καθημερινά για έξι μήνες κατά μέσο όρο, και η θεραπεία τους, που βασίζεται σε διαφορετικές ταμπλέτες, μπορεί να διαρκέσει πάνω από τρία χρόνια με πολλές παρενέργειες», εξηγεί ο Δρ. Χέρμαν Ρόιτερ, ένας μέλος της ομάδας των ΓΧΣ στη Σουαζιλάνδη.  Αυτές οι παρενέργειες είναι από δυσάρεστες μέχρι αβάσταχτες ή ακόμα και επικίνδυνες. Πολλά φάρμακα κατά της φυματίωσης προκαλούν τρομερές γαστρονομικές παρενέργειες, προκαλώντας ξαφνική ναυτία και μπορούν να οδηγήσουν σε δυσλειτουργίες στο νεφρό και το συκώτι. Ο μόνος τρόπος για την καταπολέμηση των παρενεργειών είναι η λήψη ακόμα περισσότερων φαρμάκων σε συνδυασμό με τον ήδη μεγάλο αριθμό χαπιών.

 «Ήταν ένας εφιάλτης. Δεν μπορείς να φανταστείς πόσο δύσκολο ήταν να παίρνεις τα φάρμακα», λέει ο Ράσλαν, πρώην φυλακισμένος στις φυλακές του Κιρκιστάν που θεραπεύτηκε από την πολυανθεκτική φυματίωση. «Θέλεις να κοιμηθείς, αλλά δεν μπορείς. Νιώθεις κουρασμένος, έχεις καούρες… κάνει εμετό, αλλά δεν αισθάνεσαι καλύτερα. Πήρα τα φάρμακα, ακόμα και αν ένιωθα χάλια, αλλά ο πρώην συγκρατουμένος μου δεν μπόρεσε να συνεχίσει την αγωγή. Οι παρενέργειες ήταν αφόρητες για εκείνον».

Κάθε χρόνο 120.000 άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πεθαίνουν από πολυανθεκτική φυματίωση, ενώ διαπιστώνονται περίπου μισό εκατομμύριο νέα περιστατικά. Στο 97,5% αυτών των περιστατικών δε γίνεται σωστή διάγνωση ή δε χορηγείται σωστή θεραπεία με αποτέλεσμα να πρέπει να ζουν καθημερινά με αυτή τη μεταδοτική και θανατηφόρα ασθένεια. Ο αριθμός των ασθενών με πολυανθεκτική φυματίωση αυξάνει διαρκώς. Οι περισσότεροι από αυτούς τους ασθενείς μολύνονται επειδή δεν λαμβάνουν σωστή περίθαλψη. Ωστόσο, όλο και περισσότεροι ασθενείς μολύνονται για πρώτη φορά από ανθεκτικό στέλεχος της ασθένειας.

Αντιμέτωποι με την απειλή της παγκόσμιας αναζωπύρωσης της επιδημίας και του  συνδυασμού με το HIV /Aids σε συγκεκριμένες περιοχές, οι ΓΧΣ δεν μπορούν μόνο να θεραπεύσουν τους ασθενείς. Η οργάνωση κάνει προσπάθειες, ώστε η ασθένεια να μπορεί να θεραπευτεί πιο εύκολα και πιο γρήγορα. «Δίνουμε μάχη σε διαφορετικά επίπεδα στις συζητήσεις που κάνουμε με την κυβέρνηση, τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, και τα φαρμακευτικά εργαστήρια», υποστηρίζει ο Δρ. Φροκ Τζόχιμς, ειδικός γιατρός σε θέματα φυματίωσης στα κεντρικά γραφεία των ΓΧΣ στη Γενεύη. «Από τη μία υπάρχει ανάγκη για νέα εργαλεία εντοπισμού και διάγνωσης της ασθένειας, κυρίως για τις ανθεκτικές μορφές της ασθένειας. Από την άλλη πλευρά, είναι ξεκάθαρο ότι τα αντιβιοτικά φάρμακα που είναι διαθέσιμα είναι αναποτελεσματικά και προκαλούν φοβερές  παρενέργειες στους ασθενείς. Χρειαζόμαστε γρήγορα νέες θεραπείες και φάρμακα που είναι αποτελεσματικά και διαθέσιμα στο στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Στο Τσιμπουτί, για παράδειγμα, πολλά από τα υποσιτισμένα παιδιά που περιθάλπονται στο επισιτιστικό κέντρο των ΓΧΣ υποφέρουν επίσης από φυματίωση. Τα παιδιά είναι τα πιο ξεχασμένα θύματα της φυματίωσης επειδή, σήμερα, δεν έχουμε διαγνωστικά εργαλεία που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους. Οι ΓΧΣ επιμένουμε ότι τα εργαστήρια αναπτύσσουν φόρμουλες κατάλληλες για παιδιά.

Η μάχη κατά της φυματίωσης θα πρέπει, δυστυχώς, να αποτελεί και για τα επόμενα χρόνια μια προτεραιότητα για τους εθελοντές της οργάνωσης που εργάζονται στο πεδίο.»